Introdución ao proxecto

É importante sinalar que igualdade é o contrario de desigualdade, non de diferenza, o que significa que educar en igualdade impulsa o desenvolvemento das posibilidades, características e aptitudes persoais, tanto de mozas como de mozos, a través da educación. É educar sen diferenciar en función do sexo, fomentando todas as capacidades do alumnado. Supón eliminar estereotipos ou ideas preconcibidas sobre as características que deben ter as mulleres e os homes para que non existan limitacións ou obstáculos que lle dificulten exercer plenamente os seus dereitos e libre elección, en lugar de crear expectativas diferentes nos seus proxectos de vida. Coeducar no centro educativo, supón impulsar as potencialidades individuais, o desenvolvemento persoal sen discriminación, de aí a súa importancia.
O primeiro paso, por tanto é concienciar e sensibilizar a todas as persoas que a educación e o ensino que recibimos ao longo da nosa vida era parcial e sesgada, obviando ás mulleres. A educación igualitaria empeza desde a reflexión, motivación e compromiso de cada persoa. Educar en igualdade e para a igualdade, é a premisa para lograr unha cidadanía comprometida, participativa, con persoas dialogantes que asuman activamente as súas decisións, os seus dereitos e corresponsabilidades, con respecto e tolerancia.

Para construír unha sociedade igualitaria é fundamental facelo desde a súa base, coñecendo a raíz das causas que orixinan as desigualdades entre mulleres e homes.

É por iso polo que é necesario reflexionar, educar a mirada, para “mirar desde a igualdade” e a escola é unha das principais protagonistas do devandito cambio, xunto ás familias e demais axentes educativos que están involucrados na atención de nenos e nenas, que interactúan voluntaria ou involuntariamente no seu modo de ver, pensar, actuar, posicionarse e decidir ao longo da súa vida.

En educación “non hai maxia”. Educar é un proceso intencionado de ensino-aprendizaxe. Por iso, debémonos preguntar se se conseguiu a igualdade real, de aí a necesidade de reflexionar e realizar un diagnóstico, que nos leve a ver a realidade da nosa contorna, iso motivaranos para a acción. Se hai convicción sobre os aspectos nos que é necesaria a nosa achega, programando liñas de intervención para educar en igualdade e para a igualdade, haberá sensibilización, entusiasmo e compromiso para implicarse neste proceso.
Preocupados e involucrados neste sentir, atopámonos desde hai anos na comunidade educativa do IES de Vilamarín. Somos un centro do rural pertencente ao concello de Vilamarín, a uns 25 quilómetros da capital Ourense e ofertamos ciclos formativos das familias profesionais de hostalaría e turismo, industrias alimentarias e agraria, contando cunha matrícula neste curso 2019/2020 de 269 alumnas e alumnos distribuídos de xeito moi desigual.
Aínda que o sector da hostalaría sufríu nos últimos anos unha evolución positiva en canto á incorporación e visibilidade da muller neste ámbito, cabe dicir que, no mundo da gastronomía, seguen reproducíndose estereotipos e roles de xénero tradicionales, porén, debemos traballar rachando coas barreiras que impiden ás mulleres ter as mesmas oportunidades laborales no acceso a postos de responsabilidade e crebar, cunha vez por todas, o teito de cristal nesta actividade. Unha “revolución” que xa realizan co seu traballo, día a día, cociñeiras, camareiras e xerentes de establecementos hoteleiros e no que ano tras ano vemos un incremento salientable no número de mozas que deciden estudiar esta profesión en calquera das súas vertentes (véxase o cadro de alumnas e alumnos matriculados por especialidades durante este curso).
Neste ámbito, cabe salientar que si ben o papel feminino ocupou sempre un lugar central ao longo da historia, con todo, unha vez que a profesión hostaleira gaño un maior prestixio social, a gran maioría de chefs e sumillers recoñecidos mundialmente teñen nome masculino. De feito, dos 195 restaurantes españoles con estrelas Michelin, soamente 18 teñen unha muller chef á fronte.
Se botamos a vista atrás, os centros de formación en Hostalaría, teñen a súa orixe nas primeiras escolas de cociña para profesionais creadas no século XIX. Antes da creación destes primeiros centros, a tarefa de formar cociñeiros recaía en institucións como o exército ou os establecementos relixiosos. Os cociñeiros do servizo doméstico e da restauración formábanse habitualmente entrando a servir como traballadores non cualificados e desenvolvendo a súa aprendizaxe ás ordes de profesionais xa establecidos.
No século XIX xorden as primeiras escolas adicadas a formar a profesionais, ben da restauración, ben do servizo doméstico. En París abre as súas portas en 1891 a Escola profesional de cociña e ciencias alimentarias (soamente para estudiantes masculinos) subvencionada polo estado e na que ensinan profesionais tan recoñecidos como o soado Auguste Escoffier. En Suíza en 1893 inaugúrase a recoñecida *École Hôteliere de Laussane. Esta escola, que segue funcionando na actualidade e atópase entre as mellores do mundo, foi unha das primeiras institucións en ofrecer formación profesional especializada en hostalaría.
De maneira paralela á creación de escolas profesionais de cociña, xorden tanto en Europa como en Estados Unidos institucións dedicadas a formar nas artes culinarias ás mozas burguesas destinadas a converterse en amas de casa, entre estas atópase a famosa escola Lle Cordon Bleu, instituida por Marthe Distell en Paris en 1895.

En resumo, no século XIX as escolas de cociña axústanse a tres modelos distintos: escolas de cociña para chefs de restauración, escolas para formar ao servizo doméstico e escolas destinadas ás amas de casa.

En 1945 nace a primeira “Escola Sindical Superior de Hostalaría e Turismo” en Madrid que será a segunda de España (a primera estivo en Sevilla) e nela impartíanse todas as ensinanzas de hostalaría e turismo, as suas especialidades eran: xerencia, cociña, servizos e gobernanta de hotel. A “Escola Sindical de Hostalaría e Turismo de Santiago” foi a seguinte, inaugúrase no ano 1967 (actual CIFP Compostela), sendo esta a terceira de España e, ao igual que as anteriores, contaba con residencia de estudantes unicamente masculina.

Debemos salientar que, unha vez analizadas as primeiras orlas de alumnas e alumnos dos centros de hostalaría da época, obsérvase unha desigualdade palpable por especialidades, servizos, xerencia e cociña estaban destinadas ao sector masculino e, pola contra, “gobernanta de hotel” era de exclusividade feminina (incluída a terminoloxía).
Como centro educativo e formadores de futuras xeracións de profesionais do sector, vémonos na obriga de mudar esa perspectiva de xénero e falar dunha hostalaría en feminino, dándolle voz e luz ás protagonistas da historia pois é de xustiza recoñecer que a riqueza gastronómica das nosas terras cimentouse sobre o traballo, casi anónimo, de tantas mulleres, cuxo talento resultou imprescindible, tanto na sala como na xerencia hoteleira ou na cociña, por tanto...
A QUE SABEN AS ESTRELAS?

Comentarios

Publicacións populares